Bugün çok zevkli bir hobi olan plastik maketçilikten bahsedicez.Maketçilikte araba tank gemi gibi birçok şeyin maketi yapılsada tabiki de bizim ilgi alanımız uçaklar :).Aşağıdaki makale hobimaket.com sitesinden alıntıdır.Birçok bilgiye buradan ulaşabileceğiniz gibi siteyi takip ederek çok daha fazla şeyler bulabilirsiniz.
bir maketin kutusu açildiginda ilk yapilmasi gereken decallerin ve seffaf parçalarin korumaya alinmasidir. daha sonra plan dikkatlice incelenmelidir. tüm parçalar deterjanli ilik su ile yikanmalidir.
2.MONTAJ
2.1 PARÇALARIN YERİNDEN ÇIKARILMASI
parçalar montaj sirasina göre teker teker yerlerinden çikarilmalidir. enjeksiyon kitlerde parça kendilerini çerçeveye baglayan koldan 3 mm kadar içeriden yan keski ile kesilmeli,kalan parça maket biçagi ile kesilmelidir. parça asla çekilerek ya da kivrilarak yerinden kirilip çikarilmamalidir. böyle yapilirsa baglanti yerinde ancak dolgu malzemeleri ile tamir edilebilecek çatlaklar olusur. dolayisiyla maket biçagi ile yapilacak temiz bir kesim, zamandan, malzemeden ve dolayisiyla paradan tasarruf saglar. vacuform kitlerde parça tabakadan komple kesilerek çikarilir. biçak 45 derece egik tutulmalidir. resin parçalar ise maket biçagi ya da testere ile tasiyicilarindan ayrilir.
parça kontrol edilip varsa çapaklari ve kesim izleri tesviye edilir. bu islem için ege, zimpara ya da maket biçagi kullanilabilir.
parça yerine yapistirilmadan önce uygunlugu test edilmeli, çarpiklik varsa düzeltilmelidir. ayrica yapistirma yüzeylerinin de düzgünlügü kontrol edilmelidir.
2.2 YAPIŞTIRMA
tüm çapaklar, egrilikler ve orantisizliklar temizlenip düzeltildikten sonra parçalar montaj sirasina göre dikkat edilerek ve uygun yapistirici seçilerek yapistirilir. bu islem yapilirken sonraki parçanin nasil yapistirilacagina da dikkat edilmelidir.
resin ve metal parçalar cyano* ile, plastikler standart yapistirici* ile yapistirilmalidir. büyük parçalar birbirine bantlanmali ya da lastik ve/veya iskence ile sikistirilmalidir.
boyali ya da kromajli parçalarin yapistirma yüzeyleri temizlenmelidir. içeride kalacak parçalarin önceden boyanmasi unutulmamalidir. yapistirici tek tarafli olarak sürülmeli ve mümkün oldugunca az kullanilmalidir. fazla yapistirici sanilanin aksine kuvvetli bir yapistirma saglamaz, aksine tasarak yüzeyi bozabilir.
kanat, gövde gibi düz yapistirma yüzeyleri olan bu parçalarin bu yüzeyleri mümkün oldugunca temiz ve düz olmalidir. bu tip parçalar düz cam olan tam bir tabaka zimpara kagidina dairesel hareketlerle sürtülerek temizlenebilir. çogu zaman birlesme yüzeylerinde bulunan kilavuz girinti ve çikintilar olmadan daha iyi bir yapistirma saglanabilir. parçalar bir araya getirilmeli,birlesme yüzeylerine likit yapistirici sürülmelidir. daha sonra sikistirmalidir.
cyanoacrylat yapistiricilar asla bulunduklari siseden direk kullanilmamalidir. kontrolü saglamak için, yapistirici bir parça naylon, plastik ya da alüminyum mutfak folyosu üzerine, ya da en iyisi ters çevrilmis boya sisesinin iç bükey olan dibine bir kaç damla alinmali, buradan ince tel, kürdan gibi bir malzemenin ucu batirilip, uçta kalan damla istenilen yere uygulanmalidir.
yüzeye tasan yapistiricilar hiç dokunulmadan kurumaya birakilmali,daha sonra zimpara, ege ya da maket biçagi ile temizlenmelidir.
uçak maketlerinde eger kanopi ve inis takimlari açik yapilacaksa ayrica boyanip en son monte edilmelidir. burada beyaz tutkal ya da cyano kullanilabilir.
küçük pencere ve isiklar daha sonra da yapilabilecegi için ihmal edilebilir.bu konu detaylandirma bölümünde anlatilacaktir.
2.3 BOŞLUKLARIN DOLDURULMASI
bu is için puttyler ya da cyano kullanilir.maketlerin birlesme yüzeylerindeki bosluklar mutlaka doldurulmalidir. örnegin, 1/32 ölçek bir makette birlesme yüzeyinde 0,5 mm bosluk kalmis olsun. eger burayi doldurmazsaniz bu gerçek aracin tam orasinda 16 mm bir bosluk oldugu anlamina gelir.
hemen tüm uçaklarin gövdeleri monokoktur,yani bir çok baglantinin nereden yapildigini anlayamazsiniz. dolayisiyla bu yekpare ifadeyi verebilmek için bu bosluklarin doldurulmasi gerekir.
tüm puttyler,epoksyler hariç, ispatula benzeri bir aletle uygulanmalidir. standart putty için, putty tam bosluk tepe seviyesinde sürülürse, kuruyunca çekecegi için yüzey düzelmis olmaz. bu seviyenin biraz üzerinde kabarik olarak sürmek daha mantiklidir. kuruyunca tesviye edilerek istenilen seviyeye getirilebilir.
bosluklar,özellikle iki yüzey arasinda seviye farki yoksa, cyano ile daha çabuk ve saglam sekilde doldurulabilir. zap a gap ya da baska her hangi bir cyano, daha önce anlatilan yöntemle, bir aplikatör yardimiyla istenilen yere uygulanir. ya dogal olarak kurumasi beklenir ya da küçücük bir damla hizlandirici ilave edilir. bir kaç saniye sonra zimparaya hazirdir. hizlandirici kullanildiysa fazla beklenmemelidir. zira zaman geçtikçe yapistirici plastikten çok daha sert hale gelir ve tesviyesi zorlasir.
2.4 KAYBOLAN DETAYLARI YENİLEME
özellikle disa detay kitlerde zimparalamadan dolayi detaylarin kaybolmamasi için, macunlanacak kismin çevresi maske bantlari ile koruma altina alinabilir. bant üst seviyesine kadar sürülen putty daha kurumadan bantlar kaldirilir ve ince bir putty hatti elde edilebilir. putty kuruyunca çevresi bir daha bantlanir. böylece hem daha az putty oldugu için daha az zimparalama gerekir,hem de zimparalanirken çevre detaylar korunmus olur.
bosluklarin doldurulup tesviye edilmesinden sonra sira kaybolan detaylarin yenilenmesine gelir. kaybolan içe detaylar ince çelik cetvel ve/veya labelling tape yardimiyla scriber ile kolayca yenilenebilir.
kaybolan disa detaylarin yenilenmesi ise biraz daha zahmetlidir.
kaybolan disa detaylar iki sekilde yenilenebilir. ilk yöntem, kaybolan disa detaya ilk dik detaya kadar bütün disa detayin zimparalanmasi ve yerine içe detay açilmasidir. bu nispeten kolay bir yöntemdir ve belirli bir mesafeden detayin içe mi disa mi oldugu belli olmaz. ama ille de disa detay istiyorum diyorsaniz, yukaridaki sekilde görünen tel çekme metodu ile çerçeveden keseceginiz bir parça plastikten ince bir ip olusturulur.
bu iplik, boydan boya ince cyanoya batirilir ve dogruca kaybolan detayin yerine yapistirilir.kuruyunca sünger zimpara ile zimparalanir. dikkat edilmesi gereken nokta, bu yeni detayin her noktasina yapistiricinin sürülmüs olmasidir.
scriber ile detay açarken dikkatli olunmalidir. kazima açisinin degismemesine özen gösterilmelidir. ayrica detay bir kerede açilmaya çalisilmamalidir. öncelikle düsük basinçta scriber in çalisabilecegi ince bir çizgi çizilmeli, daha sonra bir kaç geçiste istenilen detay derinligine ulasilmalidir. ölçege göre uygun derinlikte detay açilmali, abartmaktan kaçilmalidir. scriber in açisi , her çekiste ince bir tel plastik kaldiracak sekilde ayarlanmalidir. detay açimi bittikten sonra yüzey ince zimpara ile temizlenmeli, detaylar kontrol edilmeli, derinlik farklari ve açilmamis ya da tikanmis detaylar düzeltilmelidir.
tüm doldurma ve detay açma islemlerinin ne derece basarili oldugunu anlayabilmenin ve boyamadan önce olasi hatalarin farkina varabilmek için tüm doldurulup düzeltilmis yerlere chorome silver boya sürün. chorome silver boya, fazlaca parlak oldugu için, yüzeydeki her türlü kusuru bir anda gözünüzün önüne serecektir. daha sonra boya kurumadan sentetik tiner ile silin ve hata görünen yerleri düzeltin, sonra tekrar ayni testi yapin ve hala sorun varsa onlari da düzeltin, sorun kalmayana kadar islemi tekrar edin.
3.BOYAMA
boya çesitlerini anlatirken,maketi maket yapan seyin boyama oldugunu söylemistim. bu yüzden boyamaya geçmeden önce maketin gerçekten boyamaya hazir oldugundan emin olmak için yukarida anlattigim chorome silver boya testini ihmal etmeyin. çiplak gözle fark edemediginiz kusurlar boyaninca birden ortaya çikarlar, dolayisiyla bu testten geçen maket boyamaya hazir demektir,ama bu hemen boyamaya baslayacaginiz anlamina da gelmez.
3.1 YÜZEY HAZIRLIĞI
boyamaya hazir hale gelen maketi, öncelikle eski bir dis firçasi ile ilik su ve sabun kullanarak (bulasik deterjani degil,bildiginiz sabun)iyice yikayin, özellikle köselerde ve detaylarda birikebilecek her türlü tozdan ve elinizden bulasmis dogal yag ve kirlerden temizlemek için firçayi mümkün oldugunca yüzeye bastirin. yikama islemi bittikten sonra maketi tozdan uzak bir yerde kendi halinde kurumaya birakin. bazi kaynaklarda tavsiye edildigi gibi saç kurutma makinesi kullanmayin. çünkü hizli hava hareketi, plastigin statik elektriklenmesini , dolayisiyla boyama sirasinda ve boya kururken toz kapma riskini arttirir.kuruyan makete çiplak el ile dokunmamaya gayret gösterin. pek çok kaynak ameliyat eldiveni giyilmesini tavsiye eder ama bes ameliyat eldiveni fiyatina 100lük pakette steril olmayan ama son derece temiz olan muayene eldivenlerinden alinabileceginden bahsetmezler. yani ameliyat eldiveni yerine muayene eldiveni kullanabilirisiniz,maketleriniz hastalanmayacaktir,korkmayin
kuruma bittikten sonra yüzeye bir kat primer uygulayabilirsiniz. bu ana renk boyalarin daha iyi yapismasi için bir zemin olusturacagi gibi, gözden kaçirdiginiz hatalari da görmenize yardimci olacaktir. primer olarak testors firmasinin primerini kullanabileceginiz gibi,çok açik bir gri de kullanabilirsiniz. özellikle koyu plastiklerin üzerine açik renk ve örtücü olmayan beyaz, sari ve kirmizi renklerin altina primer atmaniz bu renklerin tam olarak kendini gösterebilmesi için zaruridir. primer boya atildiktan ve kuruduktan sonra, yüzeyi 1200 n umara su zimparasi ile hafifçe zimparalayip, muhtemel tozlardan arindirdiktan sonra maketi bir kez daha yikayip ana boyaya tam hazir hale getirmis oluruz.
3.2 KAMUFULAJ VE MASKELEME
yüzey hazirligi bitince ana boyamaya geçilebilir.araç mat ise boyama pek sorun çikarmaz.parlak ise bir dolu sorunla karsilasmaniz isten bile degildir. kamuflajlarda önce açik renklerden baslanmalidir, zira koyu renk, açik rengi kolay örter. dolayisiyla uçaklarda önce alt rengi boyamak daha dogrudur.
kamuflaj deyince ve eger bir airbrush iniz da varsa, bir tercihle karsi karsiya kalmaktayiz.bu tercih, kamuflajin hatlarinin keskin mi, yoksa yumusak mi olmasi gerektigidir. gerçek araçta keskinse zaten seçenegimiz yok,ama yumusaksa makete bunu nasil geçirecegimiz önemlidir. bazi maketçiler, 1/72 gibi küçük ölçeklerde bu geçisin uygulanamayacagini, gerçek araçta, örnegin 5 cm olan geçis bölgesinin makette 1 mm den dahi küçük olacagini,dolayisiyla maskelenmesi gerektigini savunurlar. iste tercih burada yapilmalidir. ya maske bandi, frisket, sivi maske gibi bir malzemeyle maskeleme yapacaksiniz ya da hard mask teknigini kullanacaksiniz.
3.2.1 HARD MASK
hard mask tekniginde, adi üzerinde, maskeleme yapacagiz, ama bant, frisket gibi esnek malzemelerle degil, sert malzemelerle... öncelikle maket yapim planinda bulunan kamuflaj çizimlerini, maketinizin boyunu da ölçerek, o büyüklüge kadar fotokopide büyültün ( ya da küçültün ) ve renk sayisindan bir kaç fazla sayida kopya alin. daha sonra maketin üzerine önce kamuflajin en açik rengini komple atin. daha sonra çekilen fotokopilerden birinden bu attiginiz açik renge ait olan kamuflaj patternini kesin ve maketin üzerine, kestiginiz kagidin uçlari zeminden 1 mm kadar yukarida olacak sekilde altini destekleyerek bant veya en iyisi uhu hob-e-tac ya da faber blue tac ile yapistirin.adi geçen malzemeleri kirtasiyelerde bulabilirsiniz. daha sonra airbrush ile ikinci rengi yüzeye atin, airbrush’in maskenin kenarlarina 90 derece dik olmasina dikkat edin. daha sonra bu renk kuruyunca bu rengin patternini kesin,ayni sekilde yapistirin ve üçüncü rengi atin,islemleri her renk için tekrar edin. sonuçta keskin ama yumusak geçisler elde edeceksiniz.
büyük ölçeklerde çalisirken ya da ölçek küçük bile olsa “ben maskeyle falan ugrasamam,iyi bir airbrushim var ve incecik atabilecek kadar da tecrübeliyim” diyorsaniz, öncelikle en açik rengi atip kurumasini bekleyin.daha sonra bir sonraki rengin dis sinirlarini en ince ayarda ve airbrush'iniz tamamen boyanacak iç kisma bakar sekilde boyayin, bu sinirlarin içini de orta ayarda doldurun. 1/32 gibi büyük ölçeklerde dikey hareketlerle boyarsaniz, hafif de dalgalanma birakirsaniz hos efektler elde edebilirsiniz.sonuç olarak tüm renkler için islemleri tekrar edin.
3.3 FIRÇA İLE BOYAMA
eger bir airbrush’iniz yoksa ve firça ile boyama yapacaksaniz, maketin büyüklügü ile orantili bir firça seçin. çogu is için 3 veya 4 numara 123 serisi sentetik firçalar yeterlidir. boyanizi inceltmeyi, inceltirken de bu islemi orijinal sisenin disinda yapmayi unutmayin. burada size su kadar oranda tiner katin diyemem. zira markadan markaya ve boyadan boyaya orijinal kalinlik degismektedir. fakat, boyanizin, firçaya boya alinca yüzeyde rahatça kayabilecek, ama alt tarafi da örtebilecek kivama kadar inceltilmesi gerekir. boyayi her zaman tek yönde sürün. yani firçaniz ile ileri geri ya da dairesel hareketler yapmayin. çogu zaman tek katta yeterince örtücülük elde edemezsiniz, dolayisiyla kalin boya ile tek katta örteceginize, ince boya ile bir kaç katta örtmeyi tercih edin. her kat için en az 24 saat bekleyin.
3.4 SPREY BOYAMA
eger tek renk boyama yapacaksaniz, örnegin araba ya da tek renk tank veya uçak boyayacaksaniz ve airbrush'iniz yoksa sprey boyalari kullanmak firçaya göre çok daha iyi sonuçlar verecektir. özellikle araba maketleri yapanlar için sprey boyalar çok kullanisli olabilir. yurtdisi ve içinden maket firmalarinin ürettigi sprey boyalari kullanabileceginiz gibi, akrilik oto boyalarini ve sentetik sprey boyalari da kullanabilirsiniz. yalniz dikkat edin, her sprey boya plastik ile uyumlu olmayabilir, ya etiketlerini okuyun ya da saticiya sorun. oto akrilik spreylerinden önce ayni firmanin primerini atip daha önce anlatilan islemleri yapmayi unutmayin.
sprey boya ile çalisirken baslangiç ve bitis noktalarinin maketin üzerinde olmamasina dikkat edilmelidir. önce dügmeye basilir, sprey baslar, maket boyanir, boyama sahasinin disina çikinca parmak çekilir. tek yönde önce yatay, sonra dikey yönde, birbirine dik yönde boyama yapilmalidir. örnek yandaki çizimde görülmektedir.
3.5 ORANGE PEEL OLUSUMU VE ÖNLENMESİ
parlak boyalari sprey ya da airbrush ile atarken en sik karsilasilan sorun, orange peel denilen, boyanin portakal kabuguna benzer bir doku almasidir. bunun olasi iki nedeni vardir; ya bulundugunuz ortam asiri rutubetlidir ya da ortam ve/veya boyaniz soguktur. orange peel olusumunu engellemek için sprey boyanizi, sise boyanizi ve eger kompresör degil de hava tüpü kullaniyorsaniz bu tüpü el yakmayacak kadar sicak suyun içinde bekletip,isinmalarini saglayin. zira, hava ve boya tüplerinde kullanildikça basinç azaldigi için soguma meydana gelecektir. ayni sey, kompresör de kullansaniz airbrush'inizin uç kisminda da gerçeklesir. hizla hareket eden hava, agiz kisminda basinci düsürür ve normal hava basinci boyanizi agiza dogru ittirir,boyaniz da püskürür. püskürürken de sogur. sprey boyalarda, boya , sikistirilmis gaz basinci ile hareket eder ama genel basinç düstügü için soguma olur. iste bu sebeplerden dolayi boya ve tüplerin isitilmasi gerekir.isinan boyanin viskozitesi azalir ve daha rahat akar, daha kolay örter, dolayisiyla orange peel olusumu en aza iner. dikkate dilmesi gereken diger nokta ise, tek katta boyamanin bitirilmeye çalisilmamasidir. önce uzaktan yagmurlama seklinde boya atilmali, yüzey pürüzlendirilmelidir. 30 dk ara ile bir kaç kez bu “kuru” katlar atildiktan ve yüzey tamamen örtüldükten sonra “ islak “ katlara geçilebilir. bu boyanizin cam gibi parlak ve pürüzsüz olmasi için gereklidir. hafif pürüzlü ve yeterince parlak olmayan “ kuru “ katmanlarin üzerine daha yakin mesafeden “islak” katlar atilmaya baslanir, yüzey pürüzsüz hale getirilir. 15 dk ara ile atilacak bir kaç kat ve son kat olarak da atilacak parlak vernik, yüzeyi muhtesem parlakliga ulastiracaktir. tabii tüm bu islemler sirasinda tozdan mümkün oldugunca uzak kalmaniz gerekir. boyaniz en az 48 saat kuruduktan sonra gerekirse yurtdisindan temin edilebilecek micromesh polishing system ile cila ve parlatma islemleri de yapilabilir.
tüm boyama islemlerinde, boyanin mümkün oldugunca ince atilmasi önemlidir. ayrica önceden boyanmis metal aksam ya da kokpit gibi bölümlerin ve boyanmasi istenmeyen kisimlarin maskelenmesi de unutulmamalidir.
4. WEATHERİNG
genel olarak, yapilan maketin gerçek araç gibi, çevresel etkilere maruz kalmis havasi vermek için yapilan her türlü isleme “weathering “ denir. tüm araçlar, bir kere kullanilsa bile kirlenir ve tozlanir. uzun süre kullanilanlar daha fazla kirlenir, paslanir, boyalari dökülür, günesten rengi solar, bu örneklere binlercesi eklenebilir.
weathering genelde ölçekten bagimsizdir. elbette ki büyük ölçeklerde daha fazla çalisma yapilmasi kaçinilmazdir, ama bunun ölçekli oldugu ve olmasi gerektigi söylenemez. çogu maketçi bu tip çalismalarin da ölçekli olmasi gerektigini savunur. örnegin gerçek uçaklarda panel birlesme noktalari belirli bir mesafeden görülemez, ancak bir kaç metre yakina gelince fark edilebilir. dolayisiyla bu çizgilerin de bir kaç ölçek metreden yani bir kaç santimden görülmesi gerektigini savunurlar. mamafih, ben buna katilmiyorum. zira bana göre maketi gerçek kilan, izleyenlerin hayal gücüdür. dolayisiyla izleyenlerin hayal gücünü harekete geçiren ve onlari zorlayan bir weathering çalismasi, asiriya da kaçilmadiysa, en iyi çalismadir.
burada bazi alt basliklar ile son boyama ya da bezeme çalismasi olan weathering’e örnekler vermeye çalisacagim.fakat, tüm bu efektler uygulanmadan önce, maketin boyama, decal ve vernik isleminin bitmis olmasi ve tüm maketin korumaya alinmis olmasi gereklidir. korumaya almak derken, yüzeyin bir ya da bir kaç kat mat vernikle kaplanmasi kastedilmektedir. eger efektler solvent bazli boya ile yapilacaksa son kat vernigin akrilik, eger su bazli boya ile yapilacaksa sentetik veya akrilik olmasi gerekir. eger sentetik vernik üzerine solvent bazli boyalar ile bu efektler uygulanirsa, bu solvent alttaki boyayi bozabilir. pek çok maketçi basari ile bu ikiliyi uyguladiklarini belirtseler de, siz bu riski göze almayin ve son kat olarak akrilik vernik bulamadinizsa su bazli boyalar ile weathering yapin.
4.1 SOLMUŞ BOYA
uzun süre serviste kalmis araçlarin boyalari günes isigina maruz kaldiklari için solarlar. bunu makette gerçeklestirmek için orijinal boyaya %30 beyaz katilarak hazirlanacak karisim, rasgele seçilmis panellerin ortalarina uygulanabilir. tabii bunun için airbrush’iniz olmasi sart. ya da tümden solmus etkisi vermek için açik gri boya en az % 70 tiner ile inceltilip uzaktan yüzeye püskürtülebilir. eger airbrush’iniz yoksa gri kuru pasteli zimpara üzerinde toz haline getirip enli ve yumusak bir firça ile maketin normalde günes gören üst yüzeylerine sürülebilir. kuru pastel çalismalarinda, atilacak son kat vernigin yüzeye hiç de iyi yapismayan pastel tozlarini kaldiracagi unutulmamalidir. dolayisiyla istediginiz efekti elde etmek için biraz abartili çalismaniz gerekebilir.
4.2 ÖLÇEĞE UYGUN RENK HAZIRLAMA
aslinda tamamen keyfe keder bir uygulama olan renk ölçeklendirmenin mantigi sudur; madem ki biz gerçek aletlerin belirli ölçekte küçültülmüsünü yapiyoruz, o zaman boyayi da ayni ölçekte küçültmemiz gerekir. aslinda, küçük zeminlerdeki boya, ayni boyanin uygulandigi büyük yüzeylere göre isigi daha az yansittigindan daha koyuymus gibi görünür. iste bu yüzden bazi modelciler, uçagin üzerindeki orijinal boya koduyla es deger hazirlanmis maket boyalarinin da rengini bir miktar açmayi salik vermekteler. eger bu mantigi kabul ediyor ve böyle bir uygulamada bulunmak istiyorsaniz, genel kanaat, koyu renklerin içine, maketin ölçeginin yarisi büyüklügünde yüzde olarak beyaz katmanin yeterli oldugudur. yani, eger 1/48 ölçek bir maket yapiyorsaniz, boyaya %24, 1/72 ölçek yapiyorsaniz %36 beyaz katabilirsiniz.
4.3 TOZ ÇAMUR VB
modern jetler son derece temiz tutulsalar da, özellikle ikinci dünya savasi sirasinda, personelin uçaklari temizlemek için çok da vakti olmadigindan, kullanildiklari cografyaya göre kirlenmenin görüldügünü bilmekteyiz. pasifik cephesinin kumu, avrupa’nin çamuru, afrika’nin çölü, rusya’nin kari vb vb… aslinda en iyi yöntem, maketi yapmadan önce detayli arastirip, varolan dönem resimlerinden bu kirlerin nerelerde ve ne kadar olduklarini tespit etmektir. bu tespit yapildiktan sonra, ilgili yerler için gerekli boyalar hazirlanmalidir. tozlar için, seyreltilmis gri-tan renkleri yüksek basinç altinda uzak mesafeden airbrush ile makete uygulanabilir. hanimlarin makyaj malzemeleri, özellikle allik ve farlarin pastel tonlari, çok ince pigmentasyona sahip olduklarindan, bir miktar da yag içerdiklerinden, çok güzel efektler vermede kullanilabilir. ayni sekilde kuru pastel tozlari da, yine firça, pamuklu çubuk ya da yine hanimlarin makyaj aparatlari olan sponge’lar ile makete uygulanabilir.
4.4 WASH
“wash? yikama? o da ne?” diye soranlari duyar gibiyim. aslinda bu mevzuyu bölümün en basinda anlatmak gerekirdi, ama her teknikte oldugu gibi, bu teknigin de gerekliligi konusunda maketçiler arasinda anlasmazliklar görülmektedir. temelde wash, çok inceltilmis boya ile maketin çukur yerlerini, detay çizgilerini vb. belli etme islemidir. tartismalarin konusu, bölümün girisinde de anlattigim gibi, uçaklara belirli mesafeden bakinca hiçbir panel çizgisinin neredeyse görülmemesi, bu yüzden de uçagin üzerine bu tip panel belirginlestirici islemlerin yapilmasinin gereksizligidir. kisisel olarak, maket yapma felsefem “gerçegi tekrar etmiyoruz, gerçegi taklit ediyoruz” oldugu için, panellere wash yapilmasi ya da baska bir teknik ile panellerin belirginlestirilmesini savunmaktayim.
gelelim, bu wash nerelerde kullanilir sorusunun cevabina, akliniza gelen her yerde kullanabilirsiniz. tüm uçak ya da diger araç maketlerinin panel çizgilerini belirginlestirmek, sanal isik ortaminda gölge olmasi gereken yerlerin kontrastini artirmak, kokpit göstergelerini belirginlestirmek, kapak vb yerlerden sizmis yakit, yag vb akintilari veya pas akintilarini yapmak vb.
bir diger dikkat edilecek nokta ise, wash olusturulurken kullanilacak boyanin mat olmasi gerekliligi. kaliteli yagli boyalar da kuruyunca mat olurlar, unutmayin.
simdi, bana göre en kolay yapilabilecek wash uygulamalarini anlatmaya çalisayim.
enamel ve/veya yagli boya wash: burada sentetik bazli boyalar kullanacagiz. siz yine en bastaki uyarimi göz önünde bulundurun ve son kat vernigi akriliklerden seçin ki kullanacagimiz incelticinin bitmis boyaya zarar verme riskini en aza indirin. burada, sentetik tiner ana malzememiz. bos bir model master boya sisesini temel ölçek olarak alirsak, bu bos siseyi bir santim kalana kadar temiz, mümkünse tortulari süzülmüs kaliteli bir sentetik tiner ile dolduruyoruz. bu tinerin içine, asagi yukari 10-15 damla kadar enamel boya ya da o incelikte hazirlanmis yagli boya katiyoruz. renk seçimi size bagli, siyah, koyu gri, kahverengi, kizil kahve ya da isinize ne yararsa o renk yagli boya ya da enamel ya da ikisinin karisimi olabilir. iyice karistirdigimiz sivi, aslinda kirli bir tiner. iste bu kirli tineri ince bir firça ile panel çizgilerinin baglanti noktalarina tatbik ediyoruz. bu karisim, eger yeterli incelikteyse hiç sorunsuz, daha önce de anlatilan kapiler çekim (capillary action) etkisiyle çatlak boyunca ilerleyecektir. ilerlemiyorsa biraz daha tiner katin, yüzeye hemen yayiliyorsa biraz daha boya… tüm panel çizgileri bu sekilde isleme tabi tutuldugunda, kurumasini bekleyin ve hav birakmayan, mümkünse penye bir bezi parmaginiza sikica gerin, damlalikla bir damla temiz sentetik tiner damlatin ve bu tinerli kisimla maketin yüzeyini silip, çukurluklar haricine tasan wash’i temizleyin. kanatlarda rüzgar yönünde, gövdede ise yukaridan asagi temizlemenizi tavsiye derim. böylece rüzgar ve yagmur etkilerini elde edebilirsiniz. eger beziniz parmaginizda yeterince gergin degilse ya da panele dik degil de paralel temizleme yaparsaniz, panel içlerindeki boyayi da çikarabilirsiniz. böyle olursa sildiginiz yerleri tekrar yapin. unutulmamasi gereken bir nokta da, eger istediginiz koyulukta wash yapamiyorsaniz, sakin tinerin içine koyulsun diye boya katmayin. bunun yerine birkaç kat uygulama ile istediginiz koyuluga ulasin.
akrilik wash: burada da ayni enamel wash’da oldugu gibi kirli bir inceltici karisimi kullanacagiz. ama burada incelticimiz, ya boya firmasinin önerdigi inceltici olacak, ya da ülkemizde rahat bulunan tamiya akrilikleri için, isopropyl alkol kullanacagiz. yine ayni ölçülerde karisim hazirlayarak ayni sekilde uygulama yapacagiz, ama temizlerken isopropyl alkol kullanacagiz. bu uygulamayi, akrilik son kat vernigin üzerine yapmayin, aninda verniginiz çözülür! son kat enamel ise ve kurumasi için en az 48 saat beklediyseniz rahatlikla kullanabilirsiniz.
sulu boya wash: benim en sevdigim wash türü bu aslinda. burada su ve sulu boya kullanacagiz. sulu boyamiz, kaliteli ürünler üreten firmalarin, tüpte satilan tipi olacak, sakin guaj (tempera) kullanmayin, bulmasi biraz zor olabilir, ama israrla arayin. su plastige tutunamayacagi, damla damla kalacagi için içine birkaç damla sivi bulasik deterjani katacagiz. yine önceki anlatilan teknikler gibi uygulayip, suyla temizleyecegiz. hiç begenmedik mi? o zaman ilik suda yikayacagiz, bastan baslayacagiz. yani daha önce anlatilan tekniklerden çok daha affedici olan sulu boya wash uygulamasini hararetle tavsiye ederim. son kat verniginiz ya da boyanizin nasil oldugunun önemi yok, her türlü boyanin üzerine güvenle uygulayabilirsiniz.
sludge wash: bir diger sevdigim wash teknigi ise sludge wash… burada, bir çamur hazirlayacagiz. tamiya akriliginin ya da her hangi su ile incelebilir akrilik boyanin içine bolca sivi bulasik deterjani ve gerekirse az miktarda su katarak çok da akiskan olmayan, resmen sivi çamur kivaminda bir karisim elde ediyoruz. bu karisimi panellere firça ile sürüyoruz, korkmayin, bolca sürün, zira temizlemesi çok kolay. eger son kat verniginiz parlaksa çok daha rahat temizleyebilirsiniz. ayrica son kat vernik ya da boyanizin türünün de önemi yok. neyse efendim, bu çamuru panellere sürdükten sonra matlasana kadar kurumasini bekliyoruz. sonra pamuklu çubuk ya da yine parmaga gerilmis bir penye ile, daha önce anlatilan tekniklerde oldugu gibi temizliyoruz. temizleme aparatimizi biraz suyla nemlendirebiliriz, sakin alkol, sentetik tiner vb kimyasallar kullanmayin. bu anlatilan karisim yerine, tüp sulu boya veya kuru pastel tozlarini da kullanabilirsiniz.
wash islemini bitirdikten sonra bir kat vernikle korumaya almak akillica olacaktir. zira üzerine oldukça sert bir islem olan dry-brush yapacagiz
4.5 DRY BRUSH
simdiye kadar yeni maket yapmaya baslayan kaç kisiyle karsilastiysam hepsi de dry-brush (belki kuru firça diye çevrilebilir)’in ne oldugunu, nasil yapilacagini sormustur. aslinda son derece kolay bir teknik olan dry-brush teknigini, wash’in aksi islemler için kullanacagiz. yani çikintilarin belirginlestirilmesi, parlak köselerin gösterilmesi, kazinti, asinma vb yüzey dökülmelerinin gösterilmesi vb. aslinda anlatilan tüm tekniklerin nerede nasil ne kadar uygulanmasi gerektigini zaman içinde siz belirleyeceksiniz, zira hiç olmadik yerlerde hiç olmadik tekniklerle harikalar yaratacak olan sizlersiniz.
öncelikle, zemin renginin oldukça açik tonunda (zemin rengine beyaz ya da gri katarak yapabilirsiniz) boya aliyoruz. unutmadan, dry brush için en iyi boya enamel boyadir, figürler için yagli boya tavsiye edilir. çogu akriligin pigment yapisi uygulama için elverissizdir. aldigimiz enamel boyayi iyice karistiriyoruz, enli (yassi) killi firçamizi yariya kadar bu boyaya batiriyoruz. fazlasini sise kenarina süzdürüp, bir parça bez ya da kagit havlu, peçete vb ile basliyoruz firçayi temizlemeye… temizlemek derken, herhangi bir kimyasal kullanmiyoruz. kuru bez, kagit havlu vb malzemeye, firçamizi sertçe sürterek , firça üzerindeki boyanin büyük kismini temizliyoruz. düz zeminde iz birakmayacak hale geldiginde, maketimizin üzerine sertçe sürmeye basliyoruz. elimizdeki neredeyse kuru firçanin tüm çikinti ve köseleri boyadigini, belirginlestirdigini göreceksiniz. hatat bunu daha koyudan daha açiga renkler kullanarak katmanlar halinde de yapabiliriz ki askeri araçlarda çok daha iyi görünecektir. iste böylece, kullanacagimiz boya renkleri ile üç boyutlu etkiyi, dökülmüs boyanin altindan görünen metal yüzeyi, personelin ayak izlerini, kokpit göstergelerini vb. boyayabiliriz. kamuflaji olusturan her renk için ayni islemin tekrar edilmesi gerektigini sanirim söylememe gerek yok. hülasa, deneyip görün ve nerede isinize nasil yarayacagina siz karar verin.
4.6 AKINTILAR
ister yag, ister pas akintisi olsun, enamel ya da akrilik wash ile yapabiliriz. uçaklardaki akintilar için, istenilen renkte hazirlanan wash karisimini, ince uçlu bir firça ile istenilen yere küçük bir damla halinde uygulayin. sonra rüzgar yönünde bu damlaciga siddetle üfleyin. bu kadar basit, ama akintilari abartmayin. pek çok maketçi maketini, görsel açidan çok iyi görünmesine ragmen, aslinda gerçek uçakta o kadar akinti olsa asla uçamayacak ya da ciddi arizali sayilabilecek sekilde abartili yapiyor ve yarismalardan eleniyor. eger gerçek uçakta o kadar akinti varsa ki me-109’larin alt motor kaportasindan boydan boya arka gövdeye kadar yayilan yaglari buna örnek gösterilebilir, bunu bir sekilde belgeleyin ki sorana gösterebilesiniz.
4.7 KURU PASTELLER
bir mucize malzeme daha… kuru pastelleri toz haline getirip, çok çesitli amaçlarla kullanabiliriz. bunun için kuru pasteli zimpara üzerinde toz haline getirip, bu tozu bir yerde biriktirmenizi öneririm, böylece her an kullanilmaya hazir halde elimizin altinda olur. bu tozlari, ince firça ile panel çizgilerine uygulayip belirginlestirebilir, enli firça ile genis yüzeylerde solmus boya etkisi verebilir, askeri araçlari tozlandirabilir, sivi bulasik deterjani ile karistirip wash karisimi hazirlayabilir, eksoz ve silah islerini yapabiliriz. tek gereken uygun firça kullanimi ve hayal gücü…
boyama teknikleri üzerine genel tavsiyeler
weathering teknikleri, maketleri güzel gösteren, ama ustalik isteyen tekniklerdir. her ne kadar burada “söyle yapin, böyle edin” desem de, emir telakki etmeyiniz. sonuçta burada anlatilanlar kendi uygulamalarim ve tecrübelerimin sonuçlaridir. siz dilediginizi dilediginiz gibi yapmakta elbette ki özgürsünüz, ama, bir seyleri bastan kesfetmeye de gerek oldugunu sanmiyorum. örnegin, “enamel wash’i enamel boyanin üzerine yaptim, oldu abi, adam da orada atmis tutmus, pekala oluyormus” diye düsünmeyin. zira riski alan siziniz ve bu seferinde risk gerçeklesmedi diye ortadan kalkmis degil, unutmayin. anlatilan tekniklerin tek basina kullanimindan çok, birden fazla teknigin bir arada uyumlu kullanimi sizi sonuca götürecektir. sitenin ilgili bölümlerinde yapilmis maketlerin yazilarini okudugunuzda, pek çok teknigin bir arada kullanildigini göreceksiniz.
bir çogunuzun aklina, anlatilan tekniklerin yeterince açiklayici olmadigi gelebilir. haklisiniz, wash konusu haricinde asla “boyayi su kadar inceltin, su numara firça kullanin, airbrushinizin basinci söyle olsun” türünden rakamsal ifadeler vermedim. bu konuda danisacaginiz kisi, kendinizsiniz, bir de kullandiginiz malzemelerin üzerindeki etiketler… örnegin, hiç kimse “humbrol boyaya su kadar tiner katin airbrush için” diyemez, dememeli! zira her boyanin kutudan çiktigi kalinlik farkli oldugu gibi, her boyanin örtücülügü de ayni degildir. mesela, deneyin bakalim, yesil bir zemini kirmizi boya ile kaç katta ve kirmiziya ne kadar tiner katarak örtebileceksiniz? ama bana sorarsaniz denemeyin, alin bir açik gri, yesili önce onunla boyayin, sonra kirmizi atin. sari, turuncu,kirmizi ve canli mavi boyalari beyaz ya da gri astar üzerinde kullanin.dry-brush yaparken, firçayi seri hareketlerle köselere “vurdurun”. ne kadar seri, ne kadar sert, deneyin ve görün, sonucu akliniza ya da bir kagida not edin. ders çikarin. maketlere acimayin, gerekirse ucuz maketleri deneme tahtasi olarak kullanin. güzel maketler yapin, kolay gelsin. :)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder